تأثیر شعر در دگرگونی احوال و تصمیم گیری افراد

مهتری گر به کام شیر دراست             شو خطر کن زکام شیر بجوی

یا بزرگی و عزّ و نعمت و جاه               یا چو مردانت مرگ رویاروی

داعیه در باطن من پدید آمد که به هیچ وجه در آن حالت که اندر بودم، راضی نتوانستم بود، خران را بفروختم و اسب خریدم، و از وطن خویش رحلت کردم و به خدمت علی بن اللیث رسیدم ... [تا اینکه] دست از طاعت صفاریان باز داشتم و خواف را غارت کردم و به روستای بشت بیرون شدم، و به بیهق درآمدم. دو هزار سوار بر من جمع شد. بیامدم و نیشابور بگرفتم، و کار من بالا گرفت و ترقی همی کرد تا جمله خراسان، خویش را مستلخص گردانیدم. اصل و سبب این دو بیت شعر بود ... .(چهار مقاله، نظامی عروضی سمرقندی) سرآغاز سخن، با نقل بخشی اندک از کتاب چهار مقاله بود که در آن دو بیت شعر سبب به امارت رسیدن یک نفر خربنده (خرکچی) شده بود. آنچه در خصوص رودکی سمرقندی و قصیده بوی جوی مولیان وی و منقلب شدن امیر سامانی آمده، یا درباره فرخی سیستانی و قصیده با کاروان حلّه وی خوانده ایم و می دانیم یا حکایت های اسکافی، صاحب بن عباد، یا دیگر مضامین و مفاهیمی که در کتاب های مختلف می خوانیم، در می یابیم که چگونه یک بیت شعر یا یک عبارت ساده می تواند به آن اندازه مؤثر باشد، به گونه ای که نظیر آن را هرگز نمی توان ایجاد کرد و یا با دیگر محرکه ها، برای شخص یا اشخاصی به وجود آورد. این خاصیت شعر است و یا عبارت ساده ادبی که مربوط است به بخشی از علوم، با عنوان علوم انسانی و یا به قولی، علوم بشری، که شاید در چشم و نگاه بسیاری از عالمان علوم غیر بشری هیچ می نماید و کسی آن را در حساب نمی آورد. در خانه هر مسلمانی کتاب قرآن و دیگر کتب مربوط را می توان دید. دیوان حافظ را در کنار قرآن کریم، روی تاقچه می گذارند و یک غزل آن را تیمناً سر آغاز کار می دانند و روح و جانشان را با خواندن و شنیدن آن طراوت و لطافت می بخشند و آرامش خاطر می یابند و بر همان حال و آرامش تصمیم می گیرند و خشم خویش فرو می نشانند. در این مقاله کوشش خواهد شد تا نمونه هایی از تأثیر علوم انسانی، و به طور جزئی تر ادبیات فارسی، در امور مدیریتی و تصمیم گیری های مربوط به آن بیان شود.