نگاهی به جایگاه فیاض لاهیجی در شعر مکتب اصفهان

هنر و ادبیات فارسی در عصر صفوی تجّلی و سیری خاص دارد. مذهب در هنر و ادبیات عمیقا رسوخ یافته و شاید به این دلیل بود که هنر از بند و انحصار طبقه ای خاص رها شد و به میان مردم راه پیدا کرد. در کمتر عصری مانند دوره ی صفویه سراغ داریم که به جهت رواج شعر، این همه عالم و حکیم مانند فیاض لاهیجی به شاعری روی آورده اند. ملاعبدالرزاق بن علی لاهیجی قمی متخلص به «فیاض» (متوفی 1072م) از حکیمان و متکلمان امامیه ی صوفی مشرب و از شاعران مشهور و از شاگردان معروف و داماد ملاصدرای شیرازی در سده ی یازدهم هجری در عصر صفویه است. از او اشعاری زیبا در قالب قصیده و غزل در ستایش خالق و منقبت پیامبر (ص) و امامان خاصه علی بن ابی طالب (ع)به تکرار و ترکیب-بندی در مرثیه به شیوه ی محتشم کاشانی و غزل هایی به لحن عرفانی به یادگار مانده است. شعر فیاض رنگ محیط و عصر خود را دارد و روشنگر طرز تفکر و بیان عقاید شاعر است و چون از عنصر تصوف و عرفان برخوردار است، از حالت واقعه نگاری خشک و ابتذال مداحی، بیرون آمده و اشعاری رنگین و نمکین با شور و جذبه ای خاص، آفریده است و خواننده ی دیوان او چنانچه اندک آشنایی با باب ولایت و اصطلاحات آن داشته باشد، متوجه می گردد که فیاض با بیان برخی معانی هیچ تردید ندارد که ایمان صورت نمی بندد، مگر اینکه شخصی معتقد و وابسته به امر ولایت باشد. در این مقاله تلاش بر آن است که به اندیشه های حکمی و عرفانی در قصاید فیاض لاهیجی پرداخته شود.