اصالت نشانه شناسی متن در تاریخ باوری جدید: نگاهی به آراء یوری لوتمان

تاریخ باوری جدید رویکردی میان رشته ای در نقد ادبی است که متون یک عصر را در ارتباط با بافت سیاسی اجتماعی آن ها واکاوی می کند و تأثیرپذیری آن ها از قدرت را بررسی می نماید. پژوهشگران این رویکرد از اندیشه های میشل فوکو درباره تأثیرپذیری متون از گفتمان های حاکم بر یک سامان دانایی تأثیر فراوان گرفته اند. به همین دلیل این پژوهشگران هنگام کاربست این رویکرد ادبی از بینامتنیت و ارتباط میان متون تولید شده در یک سامان دانایی بهره فراوان می برند. از سوی دیگر، یوری لوتمان نشانه شناس روسی نیز فرهنگ را به مثابه متنی بغرنج تصور می کند که مجموعه ای از متن های مرتبط با یکدیگر و در هم فرورفته است. علاوه بر این، لوتمان متن را به عنوان نماینده قلمرو اجتماعی آن عصر معرفی می کند و آن را مجرایی برای شناخت حافظه فرهنگی آن گستره اجتماعی قلمداد می کند. به این ترتیب، اندیشه های لوتمان درباره نقش متن در باز نمودن و برساختن فرهنگ با افکار تاریخ باوران جدید هم پوشانی دارد. هم چنین اعتقاد لوتمان به ارتباط تنگاتنگ میان متون با مفهوم بینامتنیت، در رویکرد تاریخ باوری جدید، بسیار نزدیک است. از این روی نویسنده این مقاله سعی دارد ارتباط میان این دو رویکرد موجود در نقد ادبی و مطالعات فرهنگی را تبیین نماید. مشخص است که تبیین میزان هم پوشانی موجود میان این دو رویکرد به کاربران رهیافت تاریخ باوری جدید کمک خواهد کرد به تقویت روش های پژوهشی خود بپردازند.