پول درونی و پول بیرونی و اثرات آن بر شکاف تولید در اقتصاد ایران

نقش ویژه و اهمیت فوق العاده ی پول در اقتصاد، یک مسئله حیاتی برای سیاستگذاران است. چرا که تغییر در مقدار پول تاثیر قابل توجهی بر شاخص های عمده ی اقتصاد کلان از جمله تورم، بیکاری، نرخ ارز و رشد اقتصادی دارد. با توجه به این که بیشتر پول موجود در اقتصاد توسط بانک های تجاری ایجاد می شود (پول درونی)، بر این اساس محل تولد و مرگ بخش اعظم پول موجود در اقتصاد، خود بانکهای تجاری هستند از طرفی بانک مرکزی در نظام پولی فعلی سهمی بسیار اندک در پول خلق شده در جامعه دارد (پول بیرونی). واقعیت عینی و تجربی در کشور حکایت از آن دارد که افزایش در سهم خلق و تخصیص پول بیرونی توسط بانک مرکزی در مقایسه با بانک های تجاری عایدی بیش تری برای اقتصاد کشور در بر دارد. هدف از این مقاله بررسی پول درونی و پول بیرونی و اثرات آن بر شکاف تولید برای کشور ایران در بازه زمانی 1353 - 1395 با استفاده از فیلتر (hp) هودریک - پروسکات، روش حداقل مربعات معمولی کاملا اصلاح شده fmols و حداقل مربعات معمولی پویا dols است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که پول درونی (پولی که توسط بانک های تجاری خلق می شود) تاثیر منفی بر شکاف تولید دارد این در حالی است که پول بیرونی (پولی که توسط بانک مرکزی خلق می شود) تاثیر مثبت در شکاف تولید دارد. نتایج برآورد fmols نیز موید نتایج dols است تنها تفاوت ما بین نتایج ناشی از شدت اثرگذاری متغیرهای توضیحی در متغیر وابسته بوده است. با توجه به نقش ویژه و اهمیت فوق العادهی پول در اقتصاد و هم چنین با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق به سیاستگذاران پولی و اقتصاد دانان توصیه میگردد، از طریق افزایش پول بیرونی (پایه پولی) و کاهش پول درونی (پول رایج) نقدینگی را مدیریت کنند و هم چنین نقدینگی را که بخش اعظم آن را پول درونی تشکیل داده است را به سمت تولید و فعالیت های مولد سوق دهند.