آرایه تشخیص در نفثه المصدور نسوی

آرایه تشخیص در نفثه المصدور نسوی

نفثه المصدور به قلم شهاب الدین محمّد خُرَندِزی زَیدَری نسوی، از شاهکارهای نثر فنی و مصنوع ادب پارسی به شمار می آید. این کتاب که در نیمه اول قرن هفتم هجری قمری به دنبال حمله ویرانگر مغول به ایران و پس از کشته شدن سلطان جلالالدین خوارزم شاه به رشته تحریر درآمده است، سرشار از صنابع بدیعی و صور خیال است که با بیانی بسیار شاعرانه به شرح سرگذشت پر محنتِ نویسنده در آن برهه بیسر و سامانِ تاریخ ایران می پردازد و در این رهگذر، نکات ارزشمندی را نیز در باره اوضاع ایران در آن زمان روشن می سازد. نفثه المصدو راثری به غایت زیبا در نثر فارسی و حدیث نفسی تاریخی است که حوادث هولناک هجوم مغول به ایران در دوره خوارزمشاهیان را به زبانی آهنگین بیان نموده است. نکته شایان توجه، چیره دستیِ حیرت انگیز نویسنده در کاربرد انواع صنایع بدیعی و بیانی چون جناس و مراعات نظیر و تلمیح و تضاد و تشبیه و استعاره و کنایه است که کتابش را در تاریخ ادب فارسی، ممتاز می سازد. نسوی کتابش را به نثر فنی و مصنوع نوشته و چنان از آرایه های گوناگون ادب پارسی به وفور در آن بهره برده است که نثرش پهلو به پهلوی شعر می زند. این پژوهش در پی آن است که این کتاب کم نظیر نثر فنّی فارسی را به لحاظ کاربرد آرایه تشخیص (یا انسان انگاری و یا جاندارانگاری) در آن مورد بررسی قرار دهد و بسامد موارد گوناگون آن را عرضه نماید .