تبارشناسی برج مقبره های تاریخی ایران (قرون سوم تا نهم هجری)

تبارشناسی برج مقبره های تاریخی ایران (قرون سوم تا نهم هجری(

در ایران دوران اسلامی، بناهای آرامگاهی به عنوان پدیده ای شناخته می شوند که در بافت فرهنگ و جامعه ی ایرانی سابقه ای بس طولانی داشته و کمتر نقطه ای در ایران وجود دارد که سهمی از چنین بناهایی نداشته باشد. بناهای آرامگاهی که به منظور گرامی داشت شخص متوفی ایجاد شده اند، شامل مقابر کوچک و ساده تا بزرگ و باشکوه می باشد. از این بناها با اسامی مختلفی از قبیل «قبر»، « مزار»، « مدفن»، « قبه»، « آستانه»، « بقعه»، « مقبره»، «مقام»، « مشهد»، « روضه»، « امامزاده»، « مرقد»، «تکیه»، « تربت»، « قصر»، «گنبد» در اسناد و کتب یاد شده و بسته به بوم و منطقه ی مربوطه بعضاً نام منحصر به فردی به خود  گرفته اند. در این مقاله که با تمرکز بر برج مقبره ها از معماری آرامگاهی است، بررسی سیر تاریخی تغییرات این بناها و دلایل بوجود آمدن آنها بررسی شده است. به این منظور در ابتدا کلیدواژه های پژوهش و انواع و اقسام آنها مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه به معرفی 24 برج مقبره ی انتخابی پرداخته شده است. بر اساس مطالب بیان شده و مشخصات برج مقبره های انتخابی می توان این بناها را در سه دسته ی کلی شامل مربع، چندضلعی و دایره قرار داد. راهبرد پژوهش حاضر تاریخی است که با مطالعه ی کتابخانه ای و اسنادی و انجام اقداماتی نظیر گونه بندی برج مقبره ها، خوانش تهرنگ و ساختار فرمی برج مقبره ها، بررسی نسبت بین آنها و همچنین بررسی موقعیت جغرافیایی و اقلیم آنها به تبارشناسی این بناها منجر شده است.