ضمان تلف مبیع دربیع فاسد در فقه امامیه و کنوانسیون بیع بین المللی کالا

ضمان تلف مبیع دربیع فاسد در فقه امامیه و کنوانسیون بیع بین المللی کالا

موضوع مقاله حاضر بررسی احکام وضعی بیع فاسد از نظر فقهاء امامیه و اهل سنت است، در اسلام برای عقود و معاملات شرعی شرایط خاصی وجود دارد که با نبود آن شرایط بیع ازنظر شرع فاسد است و به تبع فساد بیع احکام شرعی در هر دو نوع هم وضعی و هم تکلیفی وجود دارد که باید طرفین در بیع به آن احکام شناخت داشته باشند. بیع و معاملات جایگاه ویژه ای در زندگی انسان ها دارند، در قرآن و روایات هم به مسأله بیع أهمیت فراوانی داده شده است، مثلاً در آیه : أحَّلَ اللهُ البیعَ وَ حرمَ الرِبا، خداوند بیع را حلال و ربا را حرام کرده است. خداوند یکی از راه های استفاده کردن از اموال دیگران را بیع دانسته اند، در منابع فقهی مسلمانان اعم از قرآن و روایات دال بر فساد بعضی از معاملات وجود دارد. ما از مطالبی که در این تحقیق بیان شده است به این نتیجه رسیده ایم که: نزد هر دو فرقه امامیه و اهل سنت مسأله ضمان و عدم ملکیت در بیع فاسد مطرح است، امامیه قائل به عدم ملکیت در بیع فاسد هستند، همین مطلب هم در فتاوای اهل سنت وجود دارد یعنی اصل عدم مالکیت در بیع فاسد را قبول دارند و می گویند: بیع فاسد ضمان آور است و امامیه در منافع مستوفات و غیر مستوفات بحث ضمان را پیش کشیده اند، که در منافع مستوفات ضمان را پذیرفته اند، ولی در غیر مستوفات غالب فقهاء گفته اند: ضامن هست، و در صورت تلف مبیع اهل سنت هم در منافع غالباَ ضمان را پذیرفته اند امامیه در صورت تلف مبیع سه دیدگاه مطرح کرده أند؛ عده ای گفته اند: قیمت مطلقاً واجب است، عده ای گفته اند: مثل مطلقاً واجب است، عده ای هم گفته اند: باید مثل یا قیمت را حسب مراتب بدهد یعنی در مثلی مثل و در قیمی قیمت بدهد، در بحث حکم تکلیفی هم آن چه که در این تحقیق بیان شده خلاصه مطلب این است: امامیه وجوب رد فوری مبیع را پذیرفته اند، بعضی از فقهاء امامیه مقبوض به بیع فاسد را در احکام مثل چیزی دانسته اند که مغصوب است ولی فرقی که این دو دارند در این است که مقبوض به بیع فاسد معصیت نیست ولی مغصوب معصیت است اهل سنت در صورت تلف هم گفته اند: باید مثل یا قیمت را به حسب مراتب بدهد و از نظر تکلیفی هم بعضی از آن ها انجام بیع فاسد را گناه و توبه را لازم می دانند، عده ای هم می گویند: استفاده از مبیع مباح نیست و معامله خبیث است. در کنوانسیون بیع بین المللی کالا همانند حقوق ایران ضمان معاوضی با تسلیم کالا و خریدار انتقال می یابد البته تسلیم ممکن است مستقیم یا غیر مستقیم باشد قرار دادن کالا در وضعیت قابل تسلیم و تسلم در فرض امتناع مشتری از تحویل کالا باعث انتقال زمان می شود در اینکوترمز ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ نیز خطر تلف کالا با تحویل کالا به مشتری منتقل می شود در این دو سند بین المللی در اصطلاحات ۱۳ گانه لحظه تحویل کالا به خریدار تعریف شده است طرفین بیع بین المللی، تحت هر اصطلاحی که اقدام به عقد بیع نمایند، لحظه تحویل کالا و انتقال ضمان معاوضه معین و مشخص است.