ارزیابی و تبیین راهکارهای اعتلای حس مکان، حس تعلق مکانی و معنویت مکان در معماری مساجد اسلامی نمونه موردی: مساجد نوین شهر دیواندره

ارزیابی و تبیین راهکارهای اعتلای حس مکان، حس تعلق مکانی و معنویت مکان در معماری مساجد اسلامی نمونه موردی: مساجد نوین شهر دیواندره

حس مکان، حس تعلق مکانی و هویت مکان از مهم‌ترین بحران‌های معماری معاصر است. مسجد به‌مثابه کانونی عبادی-اجتماعی برای ادامه حیات پویا نیازمند ارتباطی قوی با حوزه کارکردی خود است. این ارتباط با زمینه از طریق پیوندی انسانی، کالبدی و طبیعی با محیط بیرونی محقق می‌شود. مسجد در فرهنگ اسلامی جایگاه ارزشمند و نقش مهمی در نظام‌‌های اجتماعی دارد. مساجد در معماری اسلامی از جایگاه بسیار رفیعی برخوردار هستند تا حدی که در انگاره‌های عمومی، معماری اسلامی با معماری مساجد شناخته می‌شوند و گویی اگر مسجد را از معماری اسلامی بگیریم چیزی از آن باقی نمی‌ماند.

بنای جامعه اسلامی بر محوریت مسجد گذاشته شده است. مسجد با کارکردهای متعدد خود در ابعاد مختلف اجتماعی و با تاکید بر جنبه معنوی، نقشی هدایت‌کننده برای انسان‌ها به‌سوی خداوند متعال دارد. مسجد به‌عنوان نماد اسلام و شکوه و عظمت معماری اسلامی باید خود به‌تنهایی تبیین‌کننده‌ی شاخصه‌های دین اسلام مانند توحید، نبوت، مبدأ و معاد، آرامش یاد خدا، ذکر، عدم دلبستگی به زرق‌وبرق مادی و... باشد.

مجموعه‌ی این موارد یاد شده، حس معنویت را در مسجد ارتقا می‌بخشد که نیاز به تحلیل فنی، کار علمی و ارائه‌ی راهکارهای خردمندانه دارد. در تحقیق حاضر 10 مسجد جدیدالاحداث در شهر دیواندره(استان کردستان) مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بازدید میدانی و استخراج شاخصه‌های معماری اسامی که در ساخت مساجد مذکور به کار رفته، تحلیل و بررسی نقاط ضعف و قوت هر مسجد با روش swot انجام گرفته است.

شاخص‌های ارزیابی حس معنویت مشخص گردیده و طی پرسشنامه‌ای بین کاربران مساجد توزیع گردیده است در نهایت نمره‌ی حاصله از نظرات پاسخ‌دهندگان مشخص شده و 10 مسجد باهم مقایسه گروهی شده‌اند تا مشخص گردد که مساجدی که دارای نمره‌ی بالایی بوده‌اند، چه اصولی در آن‌ها رعایت شده است و آیا می‌شود نقاط ضعف طراحی و اجرای معماری مساجد را به قوت و تهدید را به فرصت تبدیل کرد؟ نتایج تحقیق می‌تواند معماران را نسبت به حساسیت موضوع آگاه نماید تا با راهکارهایی کوتاه‌مدت بتوانند حس معنویت مساجد فعلی را ارتقا بدهند و همچنین در طراحی مساجد آتی اصول حس معنویت مساجد را رعایت نمایند.