تاثیرات فضاهای تهی و خالی بر حجاب و محرمیت در معماری بناهای مسکونی دوره قاجار در شهر ارومیه

تاثیرات فضاهای تهی و خالی بر حجاب و محرمیت در معماری بناهای مسکونی دوره قاجار در شهر ارومیه

معماری ساختمان ها برای پاسخ به نیازهای فرهنگی و محیطی افراد، طراحی شده است، هر بخشی از جامعه در طرح این معماری تاثیر می گذارند. معماری با دادن کیفیت به فضا معنایی مغایر با سرپناه پیدا می کند، مکانی می شود که با شناخت کامل از قابلیت‌های هر فضا نه تنها به عملکرد آن توجه دارد، بلکه نیازهای روانی و حتی نیازهای والاتر ساکنانش را نیز تامین می نماید. در این راستا فضای تهی جزء فضاهایی است که با داشتن معانی قابل توجه، کمتر بررسی شده و آن طور که باید با آگاهی طراح، طراحی نشده است.

تاکید اسلام بر محرمیت و حجاب، سبب شده که این مشخصه بر تمامی ابعاد اجتماعی و فرهنگی - که یکی از نمودهای آن معماری است- اثر گذارد. محرمیت نه تنها ضوابط دیگری را بر مسکن سنتی اعمال می کند، بلکه به عنوان مهم ترین معیارهای ساخت نیز قلمداد می شود. هدف اصلی این پژوهش، شناخت ارتباط بین محرمیت و فضاهای تهی در معماری خانه های دوره قاجاریه است که خانه های سنتی شهر ارومیه به عنوان نمونه انتخاب شده است.

ارومیه از گذشته، به عنوان شهری با مردمی مذهبی و پایبند به اصول اسلامی شناخته شده است. محرمیت، یکی از ویژگی‌های اصلی خانه های این شهر است که در این مقاله، مورد بررسی قرار می گیرد. پرسش اصلی پژوهش عبارت است از: فضاهای تهی و خالی بر حجاب و محرمیت در معماری بناهای مسکونی چه تاثیری می‌گذارند؟ روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است که با مطالعات کتابخانه ای در زمینه محرمیت و فضاهای تهی، معماری شهر ارومیه و دوره قاجار و با مطالعات میدانی و حضور در خانه های سنتی ارومیه انجام گرفته است.

در این پژوهش، پنج خانه سنتی موجود مورد مطالعه، تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق، نشان می دهد که تحقق محرمیت یکی از اولویت های اصلی طراحان در این دوره بوده است، نقش فضاهای خالی در ایجاد محرمیت غیر قابل انکار می باشد و وجود این فضاها برای ایجاد محرمیت الزامیست.