الگوی خودمهارگری جوان شیعه با رویکرد نظریه زمینه ای

الگوی‌ خودمهارگری جوان شیعه با رویکرد نظریه زمینه‌ای

سابقه و هدف: خودمهارگری نقش بسزایی در سلامت جسمی و معنوی دارد. در پژوهش‌هایی نشان داده‌ شده که نگرش‌های معنوی و آموزه‌های دینی در ارتقای خودمهارگری نقش دارند. هدف این پژوهش تعیین مولفه‌های سازه خودمهارگری در جوانان شیعه بود.

روش کار: با توجه به هدف پژوهش که تدوین سازه خودمهارگری بود و با توجه به پژوهش‌های ملاک‌محور انجام شده در این زمینه؛ در این پژوهش، جمع‌آوری داده‌ها با روش مصاحبه کیفی و تحلیل داده‌ها با روش نظریه زمینه‌ای (کدگذاری باز، محوری و انتزاعی) انجام شد. شرکت‌کنندگان در پژوهش 32 نفر از جوانان شیعه (14 زن و 18 مرد در سنین 22 تا 45) بودند که چگونگی خودمهارگری آنان با استفاده از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته ارزیابی شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مولفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که سازه خودمهارگری در جوانان شیعه، دارای چهار مولفه اصلی و 20 ریزمولفه است: 1) نگرش (باور به فواید اجتناب، باور به آسیب‌های ارتکاب، اهتمام به احساسات درگیر در مسئله و عزت ‌نفس)، 2) توانایی خودانگیزشی (توجه به فواید اجتناب، توجه به آسیب‌های ارتکاب، توجه به احساسات درگیر در مسئله، تلقین مثبت به خود و الگوگیری از اهل بیت)، 3) توانایی کنترل خود و محیط (توانایی بازداری توجه، توانایی کنترل تکانه، توانایی کنترل محیط، شرطی‌سازی کنشگر، معاشرت با دوستان خوب و مداومت بر عمل مطلوب) و 4) سازگاری (خودآگاهی، توانایی حل مسئله، انعطاف‌پذیری، پذیرش هیجان و مدیریت رفتار و ارزیابی مثبت ثانویه معنوی).

نتیجه‌گیری: با مقایسه نتایج این پژوهش با پژوهش‌های متن‌محور همچون پژوهش رفیعی‌هنر که سازه خودمهارگری را شامل خودنظارت‌گری، هدف‌شناسی، انگیزش، مهار هیجانی، مهار رفتاری، مهار شناختی و مهار تداوم‌بخش دانسته است، مشاهده می‌شود که مدل حاصل از این پژوهش سازوکارهای روانی خودمهارگری را آشکارتر کرده و در نتیجه بستر مناسب‌تری برای تدوین مقیاس خودمهارگری جوان شیعه مسلمان و تدوین برنامه‌های آموزش روانی معنوی مناسب برای ارتقای خودمهارگری فراهم کرده است.