بازنمایی نقش ‎های جنسیتی در کتاب‎ های تاریخ دانشگاهی ایران دوره میانه بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان وندایک

بازنمایی نقش ‎های جنسیتی در کتاب‎ های تاریخ دانشگاهی ایران دوره میانه بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان وندایک

ایدئولوژی­‎ها نظام­‎های باورهای بنیادین یک گروه و اعضایش هستند که با ایده های اجتماعی و سیاسی سروکار دارند و به سلسله مراتب اجتماعی و مناسبات قدرت معنا می‌دهد و صورت‌بندی‌های نابرابر اجتماعی فرهنگی مانند جنسیت را طبیعی کرده و حقیقی می‌سازند. رویکردهای تحلیل گفتمان، متن را عرصه تجلی ایدئولوژی پنهان در زبان در نظر می‌گیرند که طبق رویکرد وندایک در راهبرد ایدئولوژیکی فاصله، نویسندگان با تاکید بر نکات مثبت «ما»، ویژگی­های مثبت «آن­ها» را به حاشیه می­‎رانند.

روایت گذشته در متون آموزشی تاریخ نیز مجالی برای بازنمایی این برساخته‌های ایدئولوژیک است که در شیوه‌های روایت و گزارش و بیان واقعیت گذشته خود را پنهان می‌کند. مساله مقاله حاضر آشکارسازی چنین راهبردهایی در بازنمایی نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های دانشگاهی تاریخ ایران در دوره میانه از سامانیان تا قراخانیان در انتشارات سازمان سمت و ترجمه تاریخ ایران کمبریج است.

به­ منظور آشکار ساختن تفاوت­‎های احتمالی در نگاه نویسندگان ایرانی و خارجی به نقش زنان در تاریخ ایران دوره میانه، چهارکتاب درسی بومی و دو کتاب مرجع غیربومی مرتبط به‌عنوان پیکره داده­ ها به­ صورت کمی، کیفی و تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق مشخص شد با توجه به این­که نویسندگان کتاب­های تاریخ بومی و غیربومی مورد مطالعه قرار گرفته، از جنس مذکر هستند و ایدئولوژی های معاصر، نابرابری جنسیتی در تاریخ را بدیهی و طبیعی تلقی می‌کند، از مردان به‌عنوان گروه «ما» و از زنان به ­‎عنوان گروه «آن­ها» یاد شده ­‎است.