رباط، بنایی نظامی در راه های تاریخی

مقاله رباط، بنایی نظامی در راه های تاریخی

یکی از چالش های دفاعی در طول تاریخ در مناطقی است که هی چگونه عارضه طبیعی برای دفاع در برابر تهاجم وجود ندارد. همچنین انباشت سلاح ها و حیوانات و استراحت افراد برای تجدیدقوا یکی دیگر از موانع دفاعی در مناطق دور از شهرها و آبادی ها می باشد. رباطها نخستین، استحکامات ساده ای بودند که در نقاط بی حفاظ مرزی می توانستند پناهگاه گروهی جهادگر باشند و در ساده ترین شکل شامل یک دیوار استحکاماتی در اطراف، فضاهای اقامتی، انبار اسلحه، انبار تدارکات و برج جهت علامت دادن بودند. رباطها در ابتدای دوران اسامی تا قرن چهارم هجری قمری به عنوان پادگان های نظامی در سرحدات تصرفات مسلمانان و ایجاد امنیت در داخل قلمرو حکومتشان مورد استفاده قرار می گرفته است. پس از ثبات سیاسی در ایران، رباطها نقش دیگری به خود گرفتند به این صورت که امنیتی که این بناها در راههای تاریخی (راه ابریشم) به عنوان یک پناهگاه ایجاد می کردند موجب تجارت و رونق اقتصادی گردید. وجود این رباطها باعث حاکم شدن امنیت در راه هستند و تجار در سایه امنیت به راحتی دادوستد کرده و به دنبال آن رونق اقتصادی شکل گرفته است.

همچنین رباط ها به تدریج ب هصورت فضاهای اقامتی برای تجاری که در این مسیر در تردد بوده اند در آمد. این مقاله به روش تحلیلی – توصیفی و براساس منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی از رباطهای دوره های تاریخی سعی شده است نقش رباطها به عنوان بناهای نظامی در تاریخ راه های ایران را مورد بررسی قرار داده و به شناسایی برخی از این رباط ها که همچنان آثاری از آن پابرجاست بپردازد. با بررسی رباطهای برجای مانده در ایران به وجوه مشترک دفاعی آنها می توان پی برد که تمامی آن ها بناهایی دژگونه و نفوذناپذیر با حداقل فضا برای تجهیزات و ادوات نظامی بوده اند. یکی دیگر از ویژگی های رباطها با تغییر نگرش دینی از فضاهای نظامی و پاسگاهی صرف، به فضاهای آیینی و مذهبی تغییر کاربری داده اند این در حالی است که همچنان در برابر حوادث طبیعی و انسانی در مسیر راه های تاریخی کاربرد داشته اند.