مطالعه وضعیت شاخص های بهداشت و سلامت در عشایر استان اردبیل

زمینه و هدف: جامعه عشایری از جمله جوامعی است که نیازمند برنامه ریزی صحیح در ارایه خدمات بهداشتی- درمانی به منظور ارزیابی و مقایسه نحوه ارایه خدمات اعم از پزشکی، بهداشتی و غیره می باشد. مطالعه حاضر در سطح جمعیت عشایر قشلاقی استان اردبیل با هدف ارزیابی وضعیت بهداشت و سلامت و نحوه ارایه خدمات بهداشتی انجام گرفت.

روش کار: این مطالعه مقطعی در سال 1381 انجام شد. جامعه مورد مطالعه در آن 320 خانوار (در کل 1800نفر) در قالب 40 خوشه 8 خانواری می باشد.به علاوه از 458 سگ از طریق ورید سفالیک خون گیری انجام و آزمون آگلوتیناسیون مستقیم انجام شد.در محل خون گیری برای هر نمونه آزمون dipstick نیز انجام شد و نیز از کل کودکان زیر 12 سال آزمون آگلوتیناسیون مستقیم انجامشد. در محاسبه حجم نمونه قابلیت تعمیم برای 63 متغیر با حداقل سطح اطمینان 90% و حداکثر 97% لحاظ گردیده و با توجه به خوشه ای بودن مطالعه ضریب اثر طرح (design effect) حداقل برای 1.56 و حداکثر 4 برای متغیرهای مختلف در حجم نمونه اولیه اعمال گردید.

یافته ها: از کل خانوارهای مورد مطالعه 30 خانوار (9.7%) از مزایای آب شبکه لوله کشی داخل واحد مسکونی و بیش ترین تعداد خانوار (41%) از آب تانکر سیار جهت شرب استفاده می کردند. میزان کلر باقی مانده آب آشامیدنی در 88.7% موارد صفر بود. 89 خانوار (27.8%) در منزل توالت و 22 خانوار (7%) حمام داشتند. 273 خانوار (90.4%) از خانوارهایی که در رژیم غذایی خود از سبزیجات خام استفاده می کردند آن را فقط با آب معمولی می شستند. میران بروز حوادث در خانوارهای عشایر در یک ماه 230 مورد در 10000 خانوار بود.18.1% از زنان واجد شرایط عشایر سابقه سقط و 38.9% حاملگی ناخواسته و برنامه ریزی نشده بودند. آگاهی زنان واجد شرایط در خصوص روش های پیشگیری از بارداری رویهم رفته ضعیف بود. کم ترین میانگین تاخیر تزریق واکسن مربوط به نوبت سوم واکسن پولیوی خوراکی و برابر 19.25± 16.9 روز بود. بیش ترین میانگین تاخیر مربوط به نوبت سوم واکسن هپاتیت با 60.7±46.44 روز بود. در اندازه گیری فشار خون از مجموع 503 نفر بزرگ تر یا مساوی 12 سال،77 نفر مبتلا به پرفشاری خون بودند. خون ریزی لثه در 13.7%، تورم لثه ها در 14.8% و پیوره در 19.3% موارد وجود داشت. درد گردنی در 10.2%، درد پشت و کمر در 18.7% و درد مفاصل در 13.5% موارد وجود داشتند. میزان تقاضای برآورد نشده جهت ویزیت پزشک 64.8% بود. فراوانی کودکان دارای آزمون مثبت لیشمانیوز احشایی برای پسرها 3.4% و برای دخترها 3.06% بود. 28سگ نر و6 سگ ماده نتیجه آزمایش مثبت آگلوتیناسیون مستقیم داشتند که جمعاً 7.4% از موارد را تشکیل می داد. تنها در تیتر 640/1 ≤dat حساسیت dipstick به حد قابل قبول بالاتر از 80% رسید.

نتیجه گیری: بسیاری از شاخص های بهداشتی و سلامت عشایر به استثنای واکسیناسیون، نامناسب بوده نیازمند توجه جدی تر مسئولین و سیاسیت گزاران بهداشتی کشور می باشد. امکان گسترش بیماری کالا آزار در شمال استان اردبیل و سایر استان های همجوار متاثر از پدیده کوچ عشایر وجود داردو پیش بینی می شود در سال های آتی شهرستان های بیله سوار و پارساباد نیز به منطقه آندمیک بیماری تبدیل شوند.