مقایسه و تطبیق مفهوم خدا و صوفیسم در دین اسلام و آئین هندو

مقایسه مفهوم خدای غیر متشخص و متشخص دردین مبین اسلام و آیین هندو

در این مقاله به مقایسه مفهوم خدا در دین اسلام و آیین هندو از چندین جهت پرداخته شده و درنهایت به وجوه اشتراک و افتراق آن اشاره شده. که خدای نامتشخص (برهمن) با خدای نامتشخص در اسلام (خدا در مقام ذات) وجوه متشرک بسیار زیادی دارند ولی در خدای متشخص با هم افتراق دارند. خدا در مقام ذات: در اینجا آیات و روایاتی که دلالت بر خدا در مقام ذات و غیر متشخص بودن خداوند در اسلام را می کند ذکر می نماییم: آیه 16 سوره ق - آیه 3 و 4 سوره حدید - آیه 115 سوره بقره - آیه 11 سوره شوری. برهمن در مقام نیرگونه: چنانچه شنکره در شرح خود بر مندوکیه اوپانیشاد مینویسد: «برهمن مطلق وجود است که از چیزی پیدا نشده، او مطلق ترین مطلق ها، و مبرا از قید منطق است.» در جای دیگر مندک اوپانیشاد ذات خداوند یا برهمن را چنین توصیف می نماید: «و آن ذات عین نور است، و آن ذات بی صورت است و آن ذات قدیم است، پیدا نشده است و آن ذات را حواس ظاهری و باطنی نیست و آن ذات پاک و لطیف است.» در خدای غیر متشخص بسیار نزدیک به هم و درواقع یکی می باشند. ولی در خدای متشخص آیین هندو به برخی از خود صفات ازجمله (شیوا و برهما و ویشنو) تشخص داده ولی در دین اسلام به خود خداوند تشخص داده شده است و نه به صفات. خدا متشخص خدایان سهگانه: (تریگونه یا سه صفت برهمن( سه صفت ایجاد، ابقاء و افنا که در سه مظهر برهما، شیوا و ویشنو ظاهر شده بودند در دوران متأخّر و دین هندو، یعنی در برهمن ها و اوپانیشادها سه صفت حق شدند و شاکتی که قدرت این سه صفت است به نام تریدوی(tri-devi)  مشهور شد یعنی مرکب از سارا سوتی همسر برهما، پروتی همسر شیوا و لاکشمی همسر ویشنو، ای سه صفت در هر دوره به نامی خوانده شدند.