بررسی فقه الحدیثی روایت « اختلاف امّتی رحمه»

بررسی فقه الحدیثی روایت « اختلاف امّتی رحمه»

دانش فقه الحدیث از آن جهت که به بررسی و تبیین متن حدیث می پردازد و در نهایت به فهم درست و ژرف گفتار معصومان (ع) یاری می رساند، از دیرباز یکی از دانش های سودمند و کاربردی حدیث به شمار می رفته است. بررسی و ارزیابی متن برخی روایات برای وصول به فهم محتوا و مضمون اصلی حدیث و شرح مشکلات بر سر راه فهم آن، از وظایف اصلی دانش فقه الحدیث است.

با همین هدف، پژوهش حاضر، به منظور شناخت و ارزیابی متن و سند و نیز دستیابی به مقصود اصلی روایت « اختلاف امتی رحمه » و بررسی معنای اختلاف در آن با استناد به آیات قرآن و روایات صحیح و با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده است.

این بررسی نشان می دهد که هم از طریق دلایل عقلی و هم از راه آیات قرآن و روایات، می توان اختلاف میان امت را مورد نکوهش قرار داد و همچنین می توان معنای « اختلاف » در این روایت را به دو شکل توجیه نمود: یکی اینکه اختلاف را غیر از معنای مشهور آن (تفرقه و چنددستگی) دانست و آن را به معنای « آمد و شد » به کار برد، چنانکه این معنا در آیات قرآن و برخی روایات وجود دارد.

دوم اینکه اختلاف را به همان معنای ناسازگاری و چنددستگی دانست که این موضوع از آن جهت که زمینه رشد و شکوفایی علم را فراهم می کند، مایه رحمت برای امت است. البته در مورد معنای اخیر دیدگاه های گوناگونی مطرح است. یکی از این دیدگاه ها این است که اختلاف امت در این روایت، اختلاف در جزئیات و فروع دین است، نه اختلاف در اصول کلی و احکام اصلی اعتقادی.