بررسی نحوه تکوین و تحول فرقه ملامتیه

بررسی نحوه تکوین و تحول فرقه ملامتیه

ملامتیه گروهی از تصوّف بودند که در خراسان به خصوص نیشابور شکل گرفت. از اولین مؤسسان این گروه حمدون قصار و ابوحفص نیشابوری بودند که نقش مهمی در شک لگیری و گسترش گروه ملامتیان داشتند. پس از به وجود آمدن ملامتیه، دربسیاری از ممالک اسلامی پیروان زیادی به این مشرب گرویدند. به طوری که انعکاس آن را در بسیاری از متون ادبی و عرفانی می توان دید. دلیل این که آنان را ملامتی می نامیدند این بود که پیوسته خود را در معرض ملامت و سرزنش خلق قرار می دادند.

این مورد ملامت قرار دادن خود سبب می شد گرفتار خودبینی و عجب نشوند و به این صورت در باطن، نهایت اخلاص خود را نسبت به بندگی خداوند داشته باشند. چنان که می گفتند ظاهر را در ملامت دار و باطن را در سلامت. این خود دلیلی بود برای مبارزه علیه صوفیان ظاهری که گرفتار جاه و مقام دنیوی بودند و از ظاهر شریعت، قدمی فراتر ننهاده بودند.

ملامتیان در سیر تحوّل خود دچار دگرگونی های فراوان شدند، که گاهی توسط پیروان ظاهری آن به سمت اباحه گری می رفت. یکی از این تحولاتی که در ملامتیان ایجاد شد، به وجود آمدن قلندریه بود، که شکل متفاوتی با ملامتیه پیدا کرد و رسم های جدیدی را پدید آوردند، همچنین تبدیل به یک جریان گسترده شد. یک فرقه دیگر که با ملامتیان ارتباط داشت، فتیان بودند. اگرچه از یک ریشه نبودند امّا برخی از آداب شبیه به هم را داشتند.