رابطه عقل و دین از دیدگاه ملاصدرا

ارتباط و نسبت میان عقل و دین یکی از دیرینه ترین مسائل مورد نزاع و مناقشه در بین عقل باوران و عقل گریزان در حوزه مسائل دینی بوده است. هدف از این تحقیق بررسی رابطه عقل و دین از منظر ملاصدرا، یکی از طرفداران معرفت بخشی عقل انسانی در حوزه مسائل دینی و از برجسته ترین افراد مکتب اصفهان می باشد. صدرالمتألهین یکی از شاگردان میرداماد بر ارتباط و توافق وحی (دین) و عقل اصرار داشته و معتقد است نه تنها عقل روشن کننده مبادی دین است بلکه بسیاری از آموزه های دینی نیز در بسیاری از مسائل روشن کننده براهین عقلی می باشند. وی به عنوان یکی از شاخص ترین چهره های مکتب اصفهان با جایگزینی فلسفه تقدم وجود بر ماهیت به جای فلسفه سنتی مرسوم در زمان خویش، انقلابی عظیم در فلسفه ایجاد نمود. انسان شناسی صدرا پیوندی بسیار با نگاه هستی شناسی و معرفت شناسی وی دارد و در آن نفس انسانی در سفلی ترین مرتبه خویش در نتیجه کسب فیض از اولی و انجام ریاضات و اعمال و طی مراحل عقلانی صعود کرده و پس از اتصال به عقل فعال و یکی شدن با عالم ملکوت واجد دریافت حقایق از منبع وحی می گردد. وی معتقد است معارف دینی به سه شکل معارف عقل پذیر، معارف عقل گریز و معارف عقل ستیز بیان می شوند که به اعتقاد وی معارف عقل ستیز اصلا وجود خارجی ندارند و معارف عقل گریز به معنای معارف ضدعقل نیستند بلکه آن ها فراعقلی بوده وبه تعبیری می توان آن ها را از محدوده عقل انسانی خارج دانست. هر چند که صدرا حکم قطعی در مورد معارف فراعقلی را منوط به عواملی چون قطعیت درحکم عقل و فهم دقیق و نه سطحی از آیات می داند. پس می توان چنین نتیجه گرفت برخلاف دیدگاه هایی چون دیدگاه اخباریان و اهل حدیث  نه تنها تضاد و تعارضی بین معارف عقلی و دین وجود ندارد بلکه این دو هر دو نور بوده و در مسائل معرفتی هر دو مکمل و متمم یکدیگرند و به تعبیر صدرا نور علی نور می باشند.