بررسی مولفه های حکومت و دولت با رویکرد سیستمی در خطبه های نهج البلاغه (خطبه 112 تا 145 )

بررسی مولفه های حکومت و دولت با رویکرد سیستمی در خطبه های نهج البلاغه (خطبه ۱۱۲ تا ۱۴۵ )

بدون تردید نهج البلاغه کتابی حیات بخش و ارمغانی الهی برای جامعه بشری است. این کتاب جاوید در عین آن که بخشی از سخنان و گفتارهای امام علی (ع) را در برمی گیرد، به حق حاوی معارفی است که آن را در جایگاهی والا پس از قرآن کریم قرار داده است. از آن جا که خطبه ها، نامه ها و سخنان حضرت از سیره ی ایشان در دگرگونی اوضاع امت اسلامی و تحقق سعادت مطلوب برای آنان جدا نیست؛ لذا نهج البلاغه شکل اسناد سیاسی به خود گرفته که جهت گیری های حکومت اسلامی، روش های اداره کشور و نحوه ی برخورد با دشواری ها را تبیین می کند و در برگیرنده خط مشی های سیاسی و رویکردی با سیستم اسلامی است که باید در حکومت اسلامی از آنها پیروی کرد. به بیانی دیگر نهج البلاغه گنجینه نفیسی از دستورات و معارف ارزشمندی است که در آن به مولفه های حکمرانی خوب پرداخته شده است. بنابراین نهج البلاغه در حوزه تشکیل دولت و حکومت و فقه سیاسی، پس از قرآن کریم و سیره سیاسی پیامبر اکرم (ص)، بنیانگذار یکی از بزرگترین مبانی فلسفه سیاسی در اسلام است که راهبردهای حکومتی و سیاسی روشنگرانه و عالمانه در زمینه حکومت و ساختارهای سیاسی آن بیان نموده است. بنابراین در این دیدگاه حکومت، قدرت و ولایت بر جامعه از ناحیه خداوند به عنوان حق حاکمیت الهی به کسی منتقل می شود که وجودش سراسر، تجلی اراده و عزم الهی است. در این دیدگاه حکومت وسیله اقامه حق و زدودن ظلم و ستم از جامعه است و حکومتی مشروع خواهد بود که از طرفی منشا الهی داشته، حاکم آن واجد صلاحیت های ذاتی باشد، و از طرف دیگر از قبال و حمایت مردم بهره مند باشد؛ چرا که مقبولیت مردمی حکومت باعث کارآمدی آن خواهد شد. هدف پژوهش حاضر بررسی مولفه های حکومت و دولت با رویکرد سیستمی در خطبه های نهج البلاعه (خطبه 112 تا 145) می باشد. بنابراین در ادامه ضمن مرور مولفه های حکومت و دولت در نهج البلاغه، به بررسی دیدگاه امام علی (ع) درباره ی حکمرانی و تطبیق شاخص های حکمرانی خوب ارائه شده در خطبه های 112 تا 145 به نظرات امام علی (ع) خواهیم پرداخت. در پایان نیز سایر شاخص های حکمرانی خوب از دیدگاه امام به صورت خلاصه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.