بررسی روند مولانا پژوهی در افغانستان

بررسی روند مولانا پژوهی در افغانستان

عشق به مولانا جلال الدین محمد بلخی و آثار او در تار و پود مردم افغانستان تنیده شده است. عشقی روحانی که ریشه‌ در باورها، اعتقادات مذهبی و زندگی روزمره‌ی مردمان این سرزمین دارد. هدف تحقیق حاضر کشف و بررسی ریشه‌های عقیدتی مردم افغانستان در مورد مولانا و ثبت آثار به چاپ رسیده‌ از جانب نویسندگان و پژوهشگران این سرزمین در قالب کتاب‌، مقاله، ترجمه و پایان نامه‌های دوره‌ی کارشناسی، کارشناسی ارشد و رساله‌های مقطع دکترا به شیوه‌ای نظام‌مند، با در نظرگیری نوعیت آثار و سیر زمانی آن‌هاست. نتایج حاکی از آن است که مولاناپژوهی در افغانستان پیش از سال 1300 خورشیدی منحصر به زندگینامه نویسی، شرح و تفسیر مثنوی معنوی بوده است. اما با آغاز تحقیقات از جانب استاد خلیل الله خلیلی و چاپ کتاب(نی نامه) در سال 1325 ه‍ . ش راه برای تحقیق و تألیف کتاب و مقاله به شکل مدرن برای سایر مولاناپژوهان افغان باز شد. این پژوهش‌ها با رویکردهای توصیفی، توصیفی- تحلیلی، تاریخی، تطبیقی و مورد‌کارانه بوده‌اند. از آثار به نشر رسیده پیرامون موضوعات مرتبط با مولانا 25.71% به زندگینامه نویسی، 27.85% به موضوعات مرتبط با مثنوی و 46.42% به موضوعات عمومی و جدید پرداخته‌اند.

10% منابع مورد استفاده در این پژوهش‌ها، منابع داخلی، 69% منابع ایرانی، 1.96 فیصد منابع ترکی، 10% منابع هندی، 2.25% منابع اروپایی، 2.82% آثار خود مولانا و فیصدی اندکی به منابع تاجیکستانی و آمریکایی اختصاص یافته است. این موضوع بیانگر تاثیرپذیری مولاناپژوهان افغانی از مولاناپژوهان ایرانی و ترجمه‌های آنان به دلیل نزدیکی جغرافیایی، مشترکات فرهنگی، اعتقادی، تاریخی و مهم‌تر از همه زبانی است که محققین افغان را بی نیاز به ترجمه و دشواری‌های آن ساخته است. (رساله‌ی سپهسالار) اثر فریدون بن احمد سپهسالار ترجمه‌ی سید محمود علی چاپ هند و سعید نفیسی چاپ تهران، (مناقب العارفین) اثر شمس الدین احمد افلاکی تصحیح تحسین یازیجی و ترجمه‌ی توفیق سبحانی، (مولانا جلال الدین، زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده‌ای از آنها) اثر عبدالباقی گولپینارلی و ترجمه‌ی توفیق سبحانی و (شکوه شمس) اثر آنه ماری شیمل و ترجمه‌ی حسن لاهوتی از پُر استفاده‌ترین منابع خارجی در تحقیقات محققین افغانستانی هستند.