بازاندیشی معماری مدرسه شمسیه یزد

بازاندیشی معماری مدرسه شمسیه یزد

در زمان آل مظفر (ایلخانی چون این ناحیه از ایران (یزد) که قسمت قابل ملاحظه ای از کشور محسوب می شد از انهدام تعمدی مغول مصون ماند، می توان انتظار داشت که در این منطقه از زمان سلجوقیان فعالیت های مداوم ساختمانی وجود داشته باشد؛ و بخصوص با توجه به حوزه سیاسی خاص تحت نفوذ حکمرانان آل مظفر می توان سبک محلی خاصی تحت عنوان سبک مظفری و یا به اعتقاد دونالد ویلبر مکتب یزد را در این حوزه شناسایی و معرفی کرد.

در این میان آثار شاخص معماری، مساجد، خانقاه ها خانه ها ، قنوات باغات و محله های تاریخی یزد و میبد متعلق به همین دوره جهت تعریف، تبیین و تفسیر موضوع و جایگاه آن در تاریخ معماری و شهرسازی ایران اهمیت ویژه ای دارد هیلن براند معتقد است که تنوع اشکال مختلف در تعداد کم مدرسه های برجای مانده از دوران ایلخانی نشان می دهد که هیچ سبک مخصوصی در این دوران غالب نبوده است دونالد ویلبر در کتاب معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان به معرفی دو مکتب محلی آذربایجان و یزد در دوره ایلخانی می پردازد.

در این مقاله به معرفی مدرسه شمسیه سید شمس الدین در شهریزد و تأثیراتی که در نقشه از بناهای دیگر پذیرفته پرداخته می شود. در این مقاله پس از مطالعات کتابخانه ای که شامل شناخت بناها و معماری مدارس گردآوری شده، سپس به مطالعات میدانی پرداخته شده است. این پژوهش سعی بر آن دارد تا با ترکیبی از روش های تفسیری - تاریخی و پژوهش نمونه ها و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای اسنادی به شناخت معماری آموزشی در این بنای دوره آل مظفر پرداخته و چگونگی معماری مدرسه این بنا را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

یافته های تحقیق نشان می دهد که مدارس آل مظفر به عنوان مهمترین مراکز آموزشی در همین جهت مورد توجه قرار گرفتند و در پرتو نیازهای فرهنگی این عصر کارکرد فعالی از خود نشان دادند. طبعاً معنای استفاده از یک قاعده کلی در مدارس این بوده که هر نوع بنا یک وظیفه را از بنای دیگر مانند مساجد یا خانقاه ها اخذ می کرده است. سلسله مراتب بیان شده در یک بستر مذهبی تائید رسمی حکومتی دریافت می کرده در حالی که همان سلسله مراتب در کارکردهای دیگر توسط پیوستگی های مذهبی اش تقدیس می گردد. ابعاد کوچک این مدارس آل مظفر به این بناها مقیاسی کاملاً انسانی می دهند که به خوبی بیانگر غیر تشریفاتی تعلیم و تعلم در قرون میانی در این منطقه ایران است.