بررسی آرمانشهر از دیدگاه فیلسوفان مسلمان و نگاه به سیر تاریخی آن در ایران

یکی از آرزوهای دیرینه بشر، دستیابی به آن نوع شیوه زیست بوده است که، زندگی او را با بهروزی و کامیابی  قرین سازد. اندیشه آرمانشهری، آن بخش از اندیشه است که در طول تاریخ، راه های تحقق این آرزو را بررسی کرده است. آرمانشهر، مدینه فاضله، جامعه توحیدی با یوتوپیا جامعه ای است آرمانی، که در آنجا زندگانی مردم، کامل و قرین رستگاری است. تاریخ زندگی بشری گواه آن است که سودای نیل به سعادت فردی و اجتماعی و جامعه ای عاری از کاستی، همواره ذهن اندیشمندان و فلاسفه را به خود مشغول داشته و با تولد اندیشه در انسان همراه بوده است. چنین انسانی در آرزوی داشتن جامعه ای عاری از پلیدی، خشونت و خودخواهی ها و همراه با رفاه و آسایش، همواره در تکاپو بوده و چاره ها اندیشیده است، زیرا آدمی همواره مقهور امیال خودخواهانه خود بوده و این امر دورانی تیره و فلاکت بار را برای او به ارمغان آورده است. لذا سودای ساختن جامعه ای بسامان و یک آرمانشهر پاسخی است به چنین وضعیتی که فیلسوف را مشغول خود ساخته، تا جایگزین مناسبی برای وضعیت فعلی خویش فراهم آورد و اگر همین وضعیت طبیعی برایش آن آرمان مطلوب بود، معنا نداشت به دنبال یک آرمانشهر باشد. شهر آرمانی اسلام و شهری که اندیشمندانی بزرگ چون فارابی، اخوان الصفا، سهروردی، ابن رشد، خواجه نصیرالدین طوسی، نظامی گنجوی و ابن خلدون در اندیشه ی سیاسی خود، از آن سخن گفته اند، می تواند در کنار حقیقت اعتقادی و ایمان واقعی به اسلام، معیاری برای ارزیابی دعاوی کسانی باشد که سخن از شهر اسلامی می گویند. آرمان شهر اسلامی در پی ترسیم رابطه ی انسان با خدا، اجتماع، محیط و خود فرد می باشد و روابط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را مورد توجه قرار می دهد. هم به ساختار شهر توجه دارد، هم اهمیت حیات معنوی هماهنگ با خلقت را به تصویر می کشد و به ورای ظاهر شهر، شکل و چهره آن می رود تا به روح و معنا و جوهر آن دست یابد.