ناصر خسرو، تضاد یا تناقض و کمال؟

مقاله ناصر خسرو، تضاد یا تناقض و کمال؟

ناصر خسرو حکیمی است عقل گرا و خردمندی که اشعارش به خوبی چهره ی دینی و فلسفی او را ترسیم می کند. اگر ویژگی های اخلاقی و اندیشه او را مورد واکاوی قرار دهیم در می یابیم وی برای یافتن پاسخ سوالات و تردیدهای خود کوی به کوی سفر کرده و به سراغ صاحبان اندیشه مذاهب مختلف می رود. آنگاه با یقین اعتقاد خود را پایه گذاری می کند. محققین و نویسندگان عقیده دارند تضادهای فکری در اشعار ناصر خسرو به خصوص در مدح و اعتقاد به بهشت و نعمت های بهشتی قابل تامل است. نویسنده در این پژوهش تضاد فکری نسبت داده شده به ناصر خسرودر باب مدح را مورد بررسی قرار داد و دریافت که ناصر خسرو در اعتقاد به مدح نه تنها دچار تضاد نیست بلکه از نظر اونعت پیامبر و حضرت علی (ع) و خلیفه فاطمی به عنوان فرزند رسول الله بسیار ارزنده و متفاوت با اشعار مدحی است و این دیدگاه اعتقاد او را در نکوهش مدح و شعر مدحی نقض نمی کند. در ادامه برای اثبات این سخن، بین ناصر خسرو و شیخ عطار که هیچ گاه به سراغ مدح نرفته است، مقایسه ای انجام گردید و با ذکر شواهدی از اشعار عطار که در مدح پیامبرو چهار یار سروده است اثبات گردید: «نعت و ستایش کسانی که در اعتقاد مذهبی شاعر جایگاه ویژه ای دارند با اشعار مدحی که برخلاف اعتقاد درونی برای کسب پاداش، موقعیت و یا مقام سروده می شود متفاوت است و در خور مقایسه نیست.» در نتیجه نسبت دادن تضاد فکری به ناصر خسرو در باب مدح مردود شناخته شد. با اطمینان می توان آن را پذیرش دو تضاد یا نوعی تناقض و پارادوکس دانست و به این ترتیب کمال فکری این شاعر گرانمایه را اثبات نمود.