بازتاب اندیشه های گنوسی در سیر العباد سنایی

بازتاب اندیشه های گنوسی در سیر العباد سنایی

محققان کیش گنوسی را یک جریان عرفانی، دینی و ادبی دانسته اند.اگرچه گنوسیسم عرفان صدر مسیحیت بوده است و تا رسیدن به آن جایگاه والای عرفان اسلامی فاصله ای زیاد دارد ، اما لازم به ذکر است که این گنوستیک ها بودند که مقدمات عرفان را آغاز کردند.در سده های جدید از گنوستیک ها، نه به عنوان یک کیش و آیین، بلکه تنها یک نحله عرفانی و یک عرفان شخصی یاد می کنند.اندیشه ها و آرا این نحله در میان عارفان اسلامی نیز به وفور دیده می شود که این خود نشان از تاثیر پذیری عرفان اسلامی از اندیشه های گنوسی دارد. محققان، زمان پیدایش این جریان را قرن دوم و سوم میلادی دانسته اند.گنوسیان تنها راه نجات انسان را معرفت، آن هم از نوع معرفت اشراقی و قلبی می دانند.

از دیدگاه آنان، آدمی چون زندانی و اسیر شده ای است که راه نجات او همانا دست یابی به معرفت است. ماجرای هبوط روح از موطن اصلی اش(عالم روحانی) واسارت آن در عالم مادی ،گرفتار شدن آن در زندان جهل ، و این که نجات روح سرگشته در گرو بیداری آن و به طریق کسب معرفت است و این معرفت همانا از سوی خداوند ارزانی می گردد، جملگی از تعالیم سنایی است که بسیار مشابه با اندیشه های گنوسیان است.در این مقاله ، نخست تاریخچه مختصری از گنوسیسم بیان شده، به اصول اعتقادی آن ها اشاره و به تاثیر پذیری عارفان اسلامی و اندیشه و عقایدشان از این مشرب راز آلود و عرفانی ،اشاراتی شده است. بخش پایانی این پژوهش، به یافتن  مؤلفه گنوسی در مثنوی سیر العباد اختصاص داده شده است.