طراحی معماری و بهره وری از نور روز؛ راهکارها و پتانسیل ها

امروزه بار دیگر، خورشید به مثابه ی منبعی لایزال، پاک، بی هزینه، و هماهنگ با کلیه ی جنبه های زیست محیطی و روان شناختی انسان مورد توجه قرار گرفته است و استفاده روزافزون از آن در ساختمان ها، در دهه های اخیر موید این نظر است. این رویکرد، که به خصوص با بحران های ناشی از کمبود انرژی آغاز شد، به تدریج و با افزایش دانش و یافته های بشری در زمینه تاثیرات انسانی، محیطی و اقتصادی کاربرد روشنایی خورشید رنسانس جدیدی را به معرض تجربه گذاشت. در این پژوهش سعی شده است که بر آشنایی با روش های گوناگون استفاده از نور طبیعی روز و بهره وری آن و مقایسه آن با انرژی مصرفی الکتریکی تاکید گردد. بسیاری از این روش ها آزموده شده و اکنون در بسیاری از ساختمان ها مورد استفاده طراحان قرار می گیرد یا در دانشکده های معماری دنیا به دانشجویان آموزش داده می شود. روش هایی گاه ساده و گاه نسبتا پیچیده که از افزودن یک المان کوچک تا برنامه ریزی و ساخت مکانیسم های چندگانه متغیر است. اما اصل در این مطالعه بر راهکارهای معمارانه، کم هزینه و مبتکرانه ایست که کمک شایانی به بالا بردن بهره وری از نور روز در بنا می کنند. لذا می تواند منبعی قابل استفاده ای برای معماران و دانشجویان معماری باشد. در این پژوهش ابتدا به بررسی تاریخچه بهره وری از انرژی خورشیدی پرداخته شده و  پس از آن درباره شرایط خاص ایران در این زمینه مطالبی ارائه شده است. با مقایسه میان هزینه های استفاده از روشنایی مصنوعی و طبیعی و پتانسیل های موجود در ایران به اهمیت استفاده از این استراتژی ها تاکید شده است. بخش اصلی بدنه این مقاله به معرفی و بررسی راهکارها و شیوه های نوین جهت بهره برداری در طراحی معماری اختصاص یافته و در خلال آن مقایسه هایی از جهت کارآیی و میزان نوردهی با سیستم های الکتریکی صورت پذیرفته است. در نهایت بررسی کلی در مورد هر کدام از این روش ها و میزان کارآیی و تناسبشان جهت استفاده در بناهایی که در ایران موجودند یا ساخته می شوند ارائه می شود.