سبک شناختی اشعار ابن الزیّات و سلمان ساوجی

سبک شناختی اشعار ابن الزیّات و سلمان ساوجی

سبک شناسی (stylistics) یکی از مهمترین رویکردهای جدید نقدی است که می کوشد تا از طریق مطالعه ساختار متن وتجزیه و تحلیل عناصر آن بر طبق سه سطح آوایی، نحوی و دلالی به کیفیت ارتباط بین این سطوح پرداخته و به جنبه های ادبی، زیبایی شناسی و عاطفی ورای ساختار متن دست یابد. از جمله متون برگزیده ای که شایستگی بررسی و تحلیل سبک شناسی را دارد، دیوان شعری ابن الزیات و سلمان ساوجی از شاعران برجسته قرن هشتم هجری است. اشعار هر دو شاعر با موسیقی دلنشین، ترکیبات جذاب و مفید در ذهن مخاطب توجه بسیاری از اندیشمندان و ادبیان را به خود جلب نموده است.

پژوهش حاضر در تلاش است تا با رویکردی تطبیقی و روش تحلیلی  توصیفی، به تبیین برجسته ترین نمودهای سبکی قصائد ساوجی و ابن الزیات در سه سطح آوایی، ترکیبی و دلالی (بلاغی) بپردازد و نقش این نمودهای سبکی را در پیوند با اهداف و اغراض شاعر بررسی کند. نتایج این جستار نشان می دهد، در سطح آوایی، هر کدام از عناصر آوایی علاوه بر زیبایی و جذب اذهان مخاطبین در گوش دادن به موسیقی قصائد، امکان استنباط معانی و مفاهیم را برای آنها فراهم می کند. در سطح ترکیبی، فراهنجاریی های ترکیبی نه تنها ابیات دو شاعر را از نظر شکل دارای زبانی زنده و انعطاف پذیر ساخته و یکنواختی و جمود را از آن زدوده است؛ بلکه معنا نیز همسان با فرم نوشتاری، برجسته و تأثیر شگرفی بر مخاطب گذاشته است. در سطح دلالی، بهره گیری از شگردهای دلالی و بلاغی سبب خَلق تعابیر و تصاویر بینظیر و موجب مشارکت مخاطب در اثر گردیده و او را طرف فعال معادله ی متن قرار داده است.