مفهوم انسان در زمینه عرفان و حکمت ایرانی، گامی به سوی توسعه یک نظریه در پرستاری

مفهوم انسان در زمینه عرفان و حکمت ایرانی، گامی به سوی توسعه یک نظریه در پرستاری

سابقه و هدف: لازم است نظریه‌هایی برای حرفه پرستاری با استناد به رویکردهای فلسفی و جهان‌بینی‌های غیرغربی توسعه یابد. به همین جهت چهار مفهوم اصلی پرستاری یعنی انسان، محیط، سلامتی و پرستاری ابتدا باید در جهان‌بینی مورد نظر تعریف و پردازش شود. ازاین‌رو، هدف این مطالعه هم‌گذاری (ترکیب) مفهوم انسان (شخص) با مرور تحلیلی متون عرفان و حکمت ایرانی بود.

روش کار: این مطالعه از نوع کتابخانه‌ای است که به‌روش هم‌گذاری مفهوم ریان ونگر انجام یافته است. به این صورت که ابتدا به‌روش استقرایی اجزای مفهوم واکر و اوانت به‌عنوان طبقات ازپیش‌تعیین‌شده انتخاب شد؛ و پس از مطالعه یک‌سوم متون، به‌‌روش قیاسی ماهیت مواردی که باید در هر طبقه گنجانده شود تعیین گردید. مرور انتقادی با جست‌وجوی هدفمند در پایگاه‌های اطلاعاتی علمی فارسی‌زبان مانند نور، یاسین، پارسی داک، هدابلاگ و نیز پایگاه‌های اطلاعاتی انگلیسی‌زبان مانند گوگل اسکولار و ابسکو و نیز کتب کتابخانه‌ای دانشکده‌های فلسفه و الهیات دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه شهید بهشتی، با کلیدواژه‌های «انسان‌شناسی»، «انسان کامل»، «علم نفس»، «قوای نفس»، «طبایع انسان» و دیگر واژه‌های مرتبط بر اساس مسیر مطالعه و بدون محدودیت زمانی انجام شد. درنهایت از تعداد اولیه 508 منبع، 51 منبع بررسی شد که بیشتر به شرح علم نفس از دیدگاه ابن سینا، فارابی، ملاصدرا، مولوی و عطار پرداخته بود. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده و مولف مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده است.

یافته‌ها: ویژگی‌های مفهوم انسان عبارت است از خودِ دوساحتی، نفس مترتب و قوامند، بدن مزاج‌مند و مخاطب نظم دستوری. جلوه افضل و مراتب هستی پیشامدهای مفهوم انسان است به این معنی که قبل از بروز آن رخ می‌دهد؛ و تعادل/بی‌تعادلی و هماهنگی/ناهماهنگی پیامدهای مفهوم معرفی شده‌ است.

نتیجه‌گیری: هم‌گذاری مفهوم انسان در زمینه عرفان و حکمت ایرانی، از فردمحوری و ذهنیت‌گرایی انسانِ تعریف‌شده در نظریه‌های دانشمندان پرستاری غربی کم می‌کند و به او مسئولیتی خطیر در قبال استکمال خود، دیگران و کل جهان هستی می‌دهد.