نگاهی به سطوح شناختی در مکتب نیترا

نگاهی به سطوح شناختی در مکتب نیترا

یکی از مباحث جدی در حوزه تعامل خواننده و متن، سطح شناختی ادراک و پیش­ فرض‌های اجتماعی و فرهنگی مولف، متن و مخاطب است. ساختارگرایان با تکیه بر سطح کانونی و پیش ­فرض­ های زبانی در پاره‌گفتارها و براساس نظریه معناشناختی به نکات ارزشمندی در شناخت ادراک در قلمروهای مفهومی متن دست­ یافـته ­اند. مکتب­ نیترا و به‌طورمشخص یکی از مهم­ترین­ نظریه­ پردازان این مکتب آنتوان پوپوویچ، نخستین بار درباره نشانه ­شناسی ارتباط ادبی، ساختار گفتمانی متن و فعالیت­ های ذهنی و پردازش معنا از سوی خواننده بحث کرده ­اند.

آرای منتقدان و نظریه ­پردازان مکتب نیترا در غوغای جنگ جهانی اول مسکوت ماند تا اینکه در حلقه زبان شناسی مسکو، پراگ و بعدها در فرانسه، آلمان و آمریکا به اشکال مختلف از جمله نقد زبان‌شناختی و خواننده‌محور سر برآورد. این پژوهش در بخش نخست به معرفی مکتب نیترا و مهم‌ترین آرای آن در حوزه ارتباط متن و خواننده می ­پردازد و در بخش دوم با رصد برخی قلمروهای نظریه­ پردازان متأخر که با وام ­گیری از این مکتب به سطوح شناختی شامل: ارتباط، ساختار گفتمانی متن و فعالیت ­های ذهنی پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات دست یافته ­اند، توجه نموده‌است.

نتایج نشان می ­دهد مکتب نیترا یکی از مهم‌ترین مکاتب ادبی در حوزه سبک­ شناسی و تحلیل متون ادبی بوده‌است که با دو رویکرد تحلیل کیفی ارتباطات در یک متن واحد و تمرکز بر ادبیات به عنوان یک سیستم جامع ارتباطی، در میان آرای مکاتب دیگر بی­آنکه نامی از آن برده شود، مورد استفاده قرار گرفته‌است.