بررسی ریشه های پیدایش مکاتب هنری بومی و ایالتی در دوره صفوی با رویکرد تاریخی مطالعه موردی: مکتب نوشناخته استرآباد (نیمه دوم قرن 10 و نیمه اول قرن 11 ه. ق)

بررسی ریشه های پیدایش مکاتب هنری بومی و ایالتی در دوره صفوی با رویکرد تاریخی مطالعه موردی: مکتب نوشناخته استرآباد (نیمه دوم قرن 10 و نیمه اول قرن 11 ه. ق)

بررسی شرایط مذهبی، اجتماعی و اقتصادی دشت گرگان و اهمیت این منطقه در دوران صفوی، نشان از شرایط لازم جهت شکل گیری یک مکتب ایالتی در استرآباد دارد.

مطالعه نسخه های منسوب به مکتب استرآباد، که به دلیل پراکندگی و عدم شناخت از آنان تا به حال مورد تحلیل جامع واقع نشده اند، دارای ویژگی های خاص بومی هستند که استقلال آنان از دیگر مکاتب هم دوره خود، کاملا مشهود است. با معرفی و بررسی نسخه های ارائه شده در موزه های بریتانیا و نیز ۱۵ نگاره از یک شاهنامه در موزه ملک تهران، به عنوان تنها نسخه منسوب به شاهنامه استرآبادی موجود در ایران میتوان به آن ویژگی های منحصربفرد پی برد.

در این پژوهش، با رویکرد تاریخی و شناخت شرایط اقتصادی، مذهبی و اجتماعی استرآباد در دوره صفوی، که البته درک ریشه های فرهنگی آن، نیاز به درک تحولات استرآباد در دوره های قبل از صفویان دارد، و نیز تغییر رویکرد حمایت از هنر در زمان شاه تهماسب صفوی و تعطیلی کارگاه قزوین و حضور تعدادی از هنرمندان دربار صفوی در استرآباد و برقراری آرامش سیاسی که زمینه ساز فعالیتهای فرهنگی است و پیدایش دو دوره آرامش سیاسی شناخته شده در این منطقه، وجود کارگاه هنری ایالتی در حکومت محلی استرآباد را محتمل می سازد.

همچنین با بررسی منتخبی از نگاره های شاهنامه های این دوره، به لحاظ، فضای تصویری و انتخاب محدوه رنگی، خصوصیات بومی در رنگ آمیزی و صحنه پردازی و تنوع کیفیت این تصاویر، علاوه بر نمایان شدن هویت منحصربفرد آنان، حضور و فعالیت چندین نگارگر در تولید این نسخ که نشان از وجود کارگاه هنری مستقل است مشخص می گردد. روش تحقیق در مباحث تاریخی به شیوه تحلیلی- تاریخی و در مطالعه نسخه و نگاره ها، به شیوه توصیفی، تحلیلی می باشد.