بازتاب مدرنیسم در ادبیات نمایشی معاصر ایران

مقاله بازتاب مدرنیسم در ادبیات نمایشی معاصر ایران

وجوه ادبی متون نمایشی همواره مورد بحث ادیبان و منتقدین بوده است. عده ای عقیده داشتند که متن نمایشی فقط برای اجراست. برای دستیابی به تحلیلی دقیق از تاثیرپذیری «ادبیات نمایشی» از مدرنیسم، ابتدا لازم است بر خصوصیات و مشخصات ادبیات مدرن به طور نسبی احاطه یابیم؛ ویژگی هایی که به تمایز ادبیات مدرن از آثار ادبی پیش از خود انجامیده است. این تمایز یا حاصل ابداعات تکنیکی است که به صورت اغراق در استفاده از صناعات ادبی پیشین و یا کشف امکانات جدید سبکی در آثار مدرن جلوه می یابد، و یا از گرایشات فکری و فلسفی مدرن منتج می شود که در قالب نوعی نگرش و یا محتوا قابل بررسی است. مارتین اسلین، منتقد مشهور انگلیسی نظریاتی جالب درباره تئاتر «مدرن» یا آوانگارد قرن بیستم داشته است. او ادبیات نمایشی را از یک سو نمود کاملی از ادبیات زمانه خویش یا ادبیاتی که از اوایل قرن بیستم با سنت شکنی ها، ابداعات و گرایشات منحصر به فردش، با سرعت، راهی با تحول اساسی می پیمود، میداند و از دیگر سو، معتقد است که پیوندی محکم بین نمایشنامه به عنوان متن ادبی و اجرای نمایشی آن برقرار است که بدنه ادبیات سال های بعد را متحول ساخته است. ذکر این نکته ضروریست که تئاتر مدرن اغلب در ادامه ادبیات مدرن و با به کار بستن ابداعات ادبی آن حرکت می کند ولی گاه به صورت آنتی تز ادبیات مدرن عمل می کند و به هجو و یا مخالفت با مضامین یا تمهیدات به کار بسته شده در آن می انجامد. مسلماً رویکرد ما در این مقاله به تئاتر مدرن، رویکردی ادبی خواهد بود و نه اجرایی.