ارائه مدل جنبه های تاریک سازمان مبتنی بر نظریه تعامل گرایی اجتماعی در نظام آموزش عالی

ارائه مدل جنبه‌های تاریک سازمان مبتنی بر نظریه تعامل‌گرایی اجتماعی در نظام آموزش عالی

زمینه و هدف: جنبه‌های تاریک سازمانی، بخش جدایی‌ناپذیری از هر سازمان است و تمام جنبه‌های سازمان را دربرمی‌گیرد. نظریه تعامل‌گرایی اجتماعی نیز به بررسی رفتارها و تعاملات انسان‌ها در زندگی اجتماعی می‌پردازد. بر این اساس، هدف این پژوهش ارائه مدل جنبه‌های تاریک سازمان در نظام آموزش عالی، مبتنی بر نظریه تعامل‌گرایی اجتماعی است.

روش‌شناسی: نوع پژوهش از نظر هدف، کاربردی و توسعه‌ای، از لحاظ روش اجرا توصیفی ـ اکتشافی و از لحاظ نوع داده‌ها کیفی محسوب می‌شود. نمونه مشارکت‌کنندگان در پژوهش، 15 نفر از خبرگان علمی و صاحب‌نظران حوزه مدیریت آموزش عالی استان فارس بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. گردآوری داده‌ها با ابزار مصاحبه انجام شد. مصاحبه‌ها تا زمان دستیابی به مرحله اشباع نظری ادامه یافت و این اشباع بعد از 12 مصاحبه به دست آمد. داده‌ها نیز با استفاده از رویکرد نظریه‌پردازی داده‌بنیاد، طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند.

یافته‌ها: تعداد 118 مفهوم از کدهای باز مصاحبه‌ها در قالب 24 مقوله فرعی و 12 مقوله اصلی دسته‌بندی شدند که به‌صورت مدل پارادایمی در قالب شش طبقه اصلی قرار گرفتند که عبارت‌اند از: شرایط علی (علل سازمانی و علل فردی)، زمینه‌ای (محیط درون‌سازمانی و محیط برون‌سازمانی)، مداخله‌گر (ویژگی‌های کارکنان و ویژگی‌های مدیران)، پدیده محوری (جنبه‌های تاریک سازمانی)، راهبردها (راهبردهای توسعه فردی و راهبردهای سطح سازمانی) و پیامدها (پیامدهای فردی، سازمانی و اجتماعی). مدل به‌دست‌آمده، جنبه‌های تاریک سازمان در نظام آموزش عالی مبتنی بر نظریه تعامل‌گرایی اجتماعی را به‌صورت عمیق و غنی توصیف می‌کند.

نتیجه‌گیری: شناخت عوامل اثرگذار، راهبردها و پیامدهای جنبه‌های تاریک سازمان در نظام آموزش عالی با استفاده از مدل پیشنهادی می‌تواند به سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و کارگزاران نظام آموزش عالی در مدیریت این پدیده کمک کند.