اعتبارپژوهی آزمایش های پزشکی در حوزه مسائل فقهی

اعتبارپژوهی آزمایش‌های پزشکی در حوزه مسائل فقهی

سابقه و هدف: موضوع‌سازی آزمایش‌های پزشکی برای برخی احکام اسلام پیشینه‌ای به درازای عُمر روایات دارد. ازآنجاکه دستاوردهای جدید علوم آزمایشگاهی موجب ایجاد مسائلِ مستحدثه در فقه شده، هدف این مطالعه بیان انواع آزمایش‌های پزشکی جدید طبق ملاک‌های فقهیِ مکتب امامیه، اعتبار و حجیّت این آزمایش‌ها و محدوده حجیّت، یعنی تعیین شروط و ضوابط حجیّت این نوع از آزمایش‌ها است. 

روش کار: این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است که با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته و تلاش شده است تا با استفاده از قوانین اصول ‌فقه و قواعد فقهی و آموزه‌های روایی اعتبار و حجیّتِ آزمایش‌های پزشکی در حوزه مسائل‌ فقهی از دیدگاه فقه امامیه بررسی شود. مولفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: آزمایش‌هایی که در بستر علم جدید برای مسائل فقهی موضوع‌ساز است، در چهار دسته آزمایش‌های آسیب‌شناسی، سم‌شناسی، سرولوژی و ژنتیک معرفی شد. نظر فقهای امامیه معاصر درباره آزمایش‌های طبّی در دو فتوایِ کلی معرفی شد: الف) حجیّت آزمایش، در صورتی که منتهی به قطع و علم باشد و ب) حجت‌نبودنِ این نوع آزمایش‌ها به‌طور کلی. در جهت تبیین مسئله آزمایش‌های پزشکی با ملاکِ یافتنِ حکم فقهی، آزمایش‌ها به سه دسته تقسیم شد؛ تخمینی، حسی و حدسی و در چند مرحله بحثِ اعتبار و محدوده حجیّت آنها از دیدگاه فقهِ امامیه بررسی شد.

نتیجه‌گیری: به‌صورت مشخص نتیجه را در سه داده کلّی می‌توان ارائه داد: الف) اعتبار و حجیّت آزمایش‌های تخمینی قابل اثبات نیست و فقدانِ دلیل بر حجیّت را می‌توان دلیل بر فقدانِ حجیّت دانست. ب) اعتبار آزمایش‌های حسی درصورتی‌که مسئله از مصادیقِ قضیه بیّنه و شهادت باشد، به واسطه ادلّه حجیّت آن بحث قابل دفاع است و دلیلی بر شروط ذکرشده در آن ابواب، مثل تعدد آزمایش‌کننده نیست و ج) اعتبار آزمایش‌های حدسی درصورتی‌که مسئله بر قضیه قول اهل خبره و کارشناس تطبیق‌پذیر باشد، به واسطه ادلّه حجیّت آن بحث قابل دفاع است. درنتیجه نظر آزمایش‌کننده واحد در موضوعات احکام کافی است و نیاز به تعددِ نظر آزمایش‌کننده در آزمایش‌های حسی و حدسی نیست.