سازوکار ترجمه ها در غرابت زدایی از گفتمان نقد و نظریه ادبی با تمرکز بر ارتباط «لحن»، «صدا» و «قدرت»

سازوکار ترجمه‌ها در غرابت‌زدایی از گفتمان نقد و نظریه ادبی با تمرکز بر ارتباط «لحن»، «صدا» و «قدرت»

مقاله پیشِ­رو قصد دارد به بررسی میزان تأثیرگذاری ترجمه ­ها در بیگانه ­نمایی گفتمان نقد و نظریه ادبی در ایران بپردازد. نظریه­ های جدید ادبی در ایران گاه با مخالفت ­هایی رو­به ­رو بوده ­اند. این نظریه­ ها گاه به بیگانگی با سنت نقد ادبی ما و گاهی به نامفهومی و پیچیدگی متهم شده ­اند. جدا از دشواریِ بنیادین نظریه ­های ادبی و پیش ­زمینه­ هایی که دانستن­شان باز هم فهم نظریه ها را دشوارتر می ­کند، به ­نظر می­ رسد گاهی ترجمه ­ها در دامن ­زدن به پیچیدگی­ و دشواری این نظریه ­ها سهیم بوده ­اند.

«لحنِ ترجمه» به­ عنوان یکی از عناصر اساسی ترجمه، همواره برای نظریه­ پردازان و منتقدان این حوزه اهمیت داشته ­است. این گروه برآنند که مترجمان گاه با انحراف از لحنِ متن مبدأ و فراتر بردن سطح آن از سطح فهم عموم مخاطبان، می­توانند در انحصاری کردن و خصوصی­ سازیِ یک حوزه دانشی نقش مهمی ایفا کنند و بدین طریق بر اقتدار گفتمان آن حوزه بیفزایند. در این مقاله با ارائه نمونه­ هایی از ترجمه ­های مربوط به نظریه ­های ادبی کوشیده ­ایم نشان­ دهیم که انحراف از لحنِ متنِ مبدأ (از طریق افراط در سره­ گرایی، کهن­ گرایی یا عربی ­گرایی) چگونه می­ تواند به ابزار تفوّق گفتمانی، اعمال قدرت بر مخاطبان و مقهورسازی ایشان تبدیل شود.