بررسی اجمالی چگونگی پیوند شعر و موسیقی در موسیقی مردمی و ادبیات عامیانه استان فارس مطالعه موردی: یکی از آوازهای سرکوهی (لالایی سرکوهی)

بررسی اجمالی چگونگی پیوند شعر و موسیقی در موسیقی مردمی و ادبیات عامیانه استان فارس مطالعه موردی: یکی از آوازهای سرکوهی (لالایی سرکوهی)

تحلیل نغماتِ موسیقیِ عامیانه که آمیخته با ادبیات عامیانه یک منطقه جغرافیایی هستند، راهی برای شناخت هرچه بیشترِ فرهنگِ عامیانه اقوام مختلف محسوب شده و در چگونگیِ پیوندِ موسیقیِ عامیانه و ادبیات عامیانه آن منطقه نقشِ مهمی ایفا می‌کند. این پژوهش به مطالعه آواز «لالایی سرکوهی» از فرهنگ عامیانه استان فارس پرداخته که با داشتنِ ادبیات به ظاهر عامیانه دارای تِمی‌ است که تداعی‌گر گوشه حاجیانی در آواز دشتی است.

علت اصلی انتخاب این آواز، پژوهش در فرهنگ‌ عامیانه منطقه فارس و همچنین موجود بودنِ آوانگاریِ دقیق آن از میان بسیاری از آوازهای سرکوهی‌های این منطقه است. برای تجزیه و تحلیلِ موسیقیِ این قطعه به الگوی ارائه شده توسط جان دِیوید.وایت  در کتابِ «تجزیه و تحلیلِ جامع موسیقایی»  و همچنین برای چگونگیِ تقطیعِ هجایی و پیوندِ شعر و موسیقی در آن به کتابِ «پیوند شعر و موسیقیِ آوازیِ» حسین دهلوی ارجاع شده است.

بررسی‌‌های انجام شده نشان داد که آواز منتخب در بحر هزج مسدّس محذوف (مفاعیلن مفاعیلن فعولن)، که ویژه اشعار دوبیتی‌ است، قرار دارد. در واقع متن این آواز ترکیبی از ادبیات عامیانه و ادبیات رسمی است؛ به صورتی که به یک دوبیتیِ منسوب به باباطاهر و فائز دشتستانی، بیت دیگری اضافه شده و همچنین دچار تغییر در کلمات آن شده و بیت اضافه شده نیز همواره در همان بحر دوبیتی سروده شده است. ملودیِ این آواز نیز در آواز دشتی و در ابتدایش نزدیک به گوشه حاجیانی در آواز دشتی است. این ملودی با حرکت متغیر در انتهای جملاتش بیانگر یکی از بارزترین مشخصه‌های موسیقی فارس است.